برای شناخت بهتر ابعاد یک مفهوم اولین قدم تعریف آن مفهوم به ساده‌ترین زبان ممکن است. درهمین راستا در اولین مقاله از مجموعه مقالات آکادمی چراغ ما به تعریف آزار جنسی؛ چیستی و مصادیق به صورت کلی خواهیم پرداخت :
اینکه آزار جنسی چیست، چه اشکالی می‌تواند داشته باشد و آمار در مورد آن چه می‌گوید از مواردی است که در این یادداشت اجمالاً به آن پرداخته خواهد شد.
آزار جنسی می‌تواند شکل‌های مختلفی داشته باشد، اما اغلب شامل موارد زیر است:
- ممکن است شما در مکان‌های عمومی مانند خیابان و یا مکان‌های کمتر عمومی و یا حتی خصوصی مانند محیط کاری و یا حتی مهمانی‌های دوستانه نظراتی جنسیت محور در مورد اندام خود، نحوه‌ی لباس پوشیدن و یا غیره بشنوید که برایتان خوشایند نباشند.
- این امکان وجود دارد که نگاه‌های خیره و ناخوشایندی را بر روی بدن خود احساس کنید که شما را معذب می‌کنند.
- همچنین گاهی آزارها می‌توانند به شکل فیزیکی نسبت به شما اعمال شوند که شامل هر گونه لمس یا دست زدن به هر نقطه از بدن شما میشود که برایتان ناخوشایند باشد. این نکته از این جهت مهم است که لمس مبتنی بر آزار تنها به اندام‌های جنسی محدود نیست.
- نشان دادن اندام جنسی چه به صورت مستقیم و چه با ایما و اشاره آزار محسوب میشود.
- نشان دادن عکس یا فیلم جنسی بدون رضایت شما از مصادیق آزار است.
- فرستادن پیام، نامه و یا حتی تلفن‌هایی که محتوای جنسی دارند از انواع آزار جنسی هستند.
- تعریف کردن جوک‌های جنسی؛
- پرسیدن سؤالات جنسی و خصوصی؛
- به کار بردن الفاظی مانند عزیزم، عسلم، خوشگله و …
- استفاده از هر گونه لفظ جنسی یا اجرای آن با صورت یا بدن؛
- پخش کردن شایعه‌ها یا دروغ گفتن در مورد روابط جنسی خصوصی افراد؛
- پیشنهاد رابطه (جنسی یا غیرجنسی) در ازای لطف، پول، مقام یا موقعیت نیز آزار محسوب میشود.
- و نهایتا شدیدترین نوع آزار که تجاوز نام دارد. (( https://www.un.org/womenwatch/osagi/pdf/whatissh.pdf))
موارد بالا شکل‌های رایج آزار جنسی هستند ولی متاسفانه فقط به همین‌جا ختم نمی‌شوند. به وقوع پیوستن آزار ممکن است در شکل‌ها و فرم‌های دیگری هم به افراد آسیب برساند. تمامی مواردی که در بالا ذکر شده وضعیت‌های آسیب‌زایی هستند که افراد می‌توانند در محیط‌های مختلف از جمله محیط کار تجربه کنند و یا آن‌ها را به کار ببرند.
پیشنهاد رابطه‌ی جنسی در ازای پول یا موقعیت یکی از اشکال آزار جنسی است که می‌تواند در محیط کار به وفور رخ دهد. غالباً این کارفرماست که می‌تواند از قدرت خود در برابر کارمند استفاده کرده و به بهانه‌ی امکانات بیشتر یا جایگاه شغلی بهتر او را وادار به برقراری رابطه‌ی جنسی کند. این شکل از اعمال قدرت در محیط های کاری و در حالی که موازنه‌ی قدرت بین افراد برابر نباشد ممکن است به اشکال مختلف تکرار شود. لازم به ذکر است که این شکل از آزار جنسی گاهی می‌تواند به سوی تجاوز جنسی هم سوق پیدا کند.
باید در اینجا خاطر نشان شویم که آزار جنسی به صورت کلی و همینطور در محیط های کاری فقط مختص به ایران نیست و افراد، به خصوص زنان در سرتاسر دنیا با این آزارها مواجه هستند. برای مثال سه چهارم زنان در بریتانیا تجربه‌ی آزار جنسی داشته‌اند. این در حالی است که این رقم در کشورهایی مانند هند به ۷۹٪ و ۸۶٪ در برزیل و تایلند می‌رسد. در ایران هم کم نیستند افرادی که فارغ از جنسیت‌شان مورد آزار جنسی قرار گرفته‌اند اما عدم وجود تعریف جامع و کامل از آزار جنسی در قوانین ایران اثبات این امر را تا حدودی ناممکن می‌سازد. طبق آمار جهانی نیمی از زنانی که مورد آزار جنسی قرار می‌گیرند گزارش کردن آن را به نهادهای قضایی بیهوده می‌دانند.بد نیست بدانیم که ۲۹٪ از زنان آسیب‌دیده، این عدم تمایل به گزارش را برآمده از احساس شرم یا گناه می‌دانند و ۲۸٪ آنان از ترس تکرار آسیب توسط آزارگر سعی می‌کنند تا وارد مراحل قانونی و قضایی نشوند. با توجه به آمار ۲۸٪ زنان آسیب دیده از آزارهای جنسی معتقدند نظام‌های قضایی تصور درستی از آزاری که این زنان متحمل شده‌اند ندارند و به همین دلیل آن‌ها ضرورتی برای گزارش آزار نمی‌بینند. ((Sexual harassment | ActionAid UK))
همین امر باعث شده تا افراد آسیب دیده و یا در معرض آزار گاهی از بعضی فعالیتهای روزمره چشم پوشی کرده تا خود را در موقعیت‌هایی که باعث آسیب میشود قرار ندهند. در سائوپولو، پایتخت برزیل در هر ۱۵ ثانیه یک زن مورد تعرض جنسی قرار می‌گیرد و ۹۷٪ زنان مجبورند مسیر رفت و آمد خود را به طور کلی و یا در مواردی تغییر دهند تا از آزار جنسی و یا دیگر اشکال خشونت مصون بمانند. این تغییرات شاید در نگاه اول ساده به نظر برسند اما به مرور زمان می‌توانند افراد آزاردیده را از فعالیتهای اجتماعی، اقتصادی و یا حتی سیاسی متداول (مانند حوادث میدان التحریر قاهره در جریان بهار عربی) دور نگه دارد و نقش آن‌ها و حضورشان در جامعه را به مرور کمرنگ کند.
ما در آکادمی چراغ باور داریم که قربانیان آزارهای جنسی فقط زنان نیستند. همه‌ی افراد با هر نگرش جنسی و جنسیتی می‌توانند قربانی آزار جنسی باشند. این امر در مورد آزارگران هم صادق است. این فقط مردان نیستند که در دسته‌ی آزارگران قرار می‌گیرند. زمانی که فرد در موازنه‌ی نابرابری از قدرت قرار بگیرد می‌تواند قربانی هر شکلی از آزار به خصوص آزار جنسی باشد. متاسفانه به طور گسترده‌تری نسبت به سایر اَشکال آزار، این آزارهای جنسی هستند که عمدتا فاش نمی‌شوند و قربانیان در برابر آن سکوت می‌کنند. این سکوت همانطور که قبلا به آن اشاره کردیم می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد، از جمله ناکارآمدی نظام قانونی، ترس از برچسب‌زنی و انگ و ترس از تکرار آزار توسط همان آزارگر. طولانی بودن روند قضایی در پرونده‌هایی اینچنینی نیزمی‌تواند یکی دیگر از عواملی باشد که افراد را از شکایت و مراجعه به نهاد قضایی منع می‌کند
آگاه نبودن به اشکال آزار و ساده انگاری آن‌ها یکی از دلایل اصلی فراوانی آن به خصوص در کشوری مانند ایران است. با توجه به تعریف سازمان ملل متحد از اشکال فیزیکی و غیر فیزیکی آزار جنسی، ممکن است همه‌ی ما روزانه بارها و بارها مورد آزار قرار بگیریم بدون آنکه به آن واقف باشیم. به طور مثال نظر دادن در مورد لباس یا اندام افراد یا به کار بردن الفاظ جنسی مصادیقی از آزار جنسی هستند که در فرهنگ روزمره‌ی ما از آن‌ها حساسیت زدایی شده است و اگر موشکافانه و دقیق به آن بنگریم ممکن است حتی خود ما هم در دسته‌ی آزارگران قرار بگیریم!
بله، متاسفانه همه‌ی ما می‌توانیم آزارگر باشیم. پس بهتر است در اولین قدم، همانطور که در ابتدا گفتیم، مصادیق و تعاریف را بهتر بشناسیم و در به کار بردن کلمات و حرکاتمان وسواس بیشتری به خرج بدهیم.
آزار جنسی به هر نوعی از رفتار پیش‌رونده‌ی ناخواسته‌ی جنسی گفته میشود که به انحاء مختلف ممکن است رخ دهد. در دوره‌ها‌ی آگاهی‌بخشی آکادمی چراغ و مقاله‌هایی که در وبسایت این آکادمی در دسترس هستند به طور کامل در رابطه با چیستی و انواع آزار جنسی توضیح داده شده است.
