ما در آکادمی چراغ بر این باوریم که اولین قدم برای فهم هر چه بهتر موضوعات آگاهی از تعاریف و مرز بین آن‌هاست. وقتی از مرز در آزار جنسی صحبت می‌کنیم باید به طور دقیق تعاریف را بدانیم تا بتوانیم در موقعیت‌های مختلف آن‌ها را تشخیص داده و عکس‌العمل‌های لازم را داشته باشیم.
در این شماره از جستارهای آکادمی چراغ ما به شما خواهیم گفت که مرز آزار و آزارگری کجاست، چه رفتاری مصادق عینی آزار است و چه رفتارهایی می‌توانند ما را در گروه آزارگران بگنجاند.
اگر مقاله‌های قبلی ما را دنبال کرده باشید، از مفاهیم و مصادیق آزار جنسی و تجاوز به کررات گفته و نوشته‌ایم. اما ممکن است حتی این تعاریف هم نتواند به ما در تشخیص هر چه بهتر مرز باریک بین آزار جنسی و اموری مانند طنازی کمک کنند. همه‌ی ما بارها در موقعیت‌هایی قرار گرفته‌ایم که برایمان ناخوشایند بوده اما نتوانسته‌ایم به درستی قصد طرف مقابلمان را از رفتارهایش تشخیص دهیم. آیا همکار من وقتی با لفظ «عزیزم» من را صدا زد منظور بدی داشت؟ آیا وقتی یکی از دوستانم در مورد لباس من نظر داد واقعا قصدش تمجید از من بود یا آزار من؟ یا اصلا وقتی من به کارمند بخش فروش به خاطر زحماتش خارج از ساعت کاری پیام فرستادم و از او خواستم این موفقیت را جشن بگیریم مرزها را نادیده گرفته‌ام و به او آزار رسانده‌ام؟ این‌ها فقط مثال‌های کوچکی هستند که تشخیص مرز باریک بین آزار جنسی با دیگر رفتارهای صمیمانه را سخت و گاه ناممکن می‌کند.
از سویی دیگر گاها افراد تعاریف مشخص و بین‌المللی در مورد آزارهای جنسی را به رسمیت نشناخته و برای خودشان مستقلا مفاهیم و مصادیق جداگانه‌ای ارائه دهند که در این حالت ممکن است این افراد به راحتی در دسته‌ی آزارگران و یا آزاردیدگان قرار گیرند. نکته‌ی بسیار مهمی که به ما در تشخیص این مرزها کمک می‌کند و ما در آکادمی چراغ به آن تاکید می‌ورزیم آن است که پیروی از تعاریف رسمی و بین‌المللی بهترین و کم خطرترین راه است. تعاریفی که ما در آکادمی چراغ از انواع، مفاهیم و مصادیق آزار جنسی ارائه می‌دهیم برگرفته از همین مفاهیم متداول، رسمی و بین‌المللی هستند.
از ابتدایی‌ترین و ساده‌ترین مصادیق آزار جنسی لمس بدون اجازه بدن افراد و خیره شدن به آن‌هاست. اگر در شرایطی قرار گرفتید که فردی بدون اجازه بدن شما را لمس کرد و یا به شکلی به شما خیره شد که احساس ناخوشایندی به شما منتقل کرد بهترین عکس‌العمل آن است که به فرد اعتراض کنید و از او بخواهید دیگر این کار را تکرار نکند. این شکل ساده از لمس یا نگاه کردن ممکن است الزاما به هدف آزار اتفاق نیفتد و با این اعتراض شما می‌توانید به فرد مقابل این آگاهی را بدهید که این رفتار برای شما پسندیده نیست. یکی از معیارهای بسیار مهمی که اغلب آزاردیدگان آن را نادیده می‌گیرند، به آن واقف نیستند و یا از بیان آن واهمه دارند «احساس ناخوشایند» از رفتارهای طرف مقابلشان است. ما در محیط‌های عمومی و خصوصی و انواع روابط اجتماعی ممکن است در موقعیت‌هایی قرار بگیریم که آزار جنسی را تجربه کنیم و یا حتی به خاطر عدم آگاهی به مرزها و تعاریف باعث ازار فرد دیگری شویم. برای فهم بیشتر به این مثال دقت کنید:
ستاره با تمامی همکارانش روابط صمیمی و دوستانه‌ای دارد و هر کدام را به نام‌های دوستانه یا اختصار صدا می‌کند. او گاهی آن‌ها را «عزیزم»، «گل من» یا «جونم» صدا می‌زند. محمد اما با این رفتار ستاره راحت نیست و حتی تلاش می‌کند خودش را کمتر در دیدرس او قرار دهد. محمد بارها با خودش فکر کرده اگر به این رفتار ستاره اعتراض کند ستاره و بقیه فکر می‌کنند او «آدم باحالی نیست» یا «بی‌جنبه» است. این در حالی است که همانطور که قبل‌تر اشاره کردیم «احساس ناخوشایند» اولین لازمه‌ی تشخیص مرزهاست.
در مورد جوک‌ها، عکس‌ها، ویدیوها و پیام‌های حاوی مضامین جنسی هم این حکم صادق است. افراد در اکثر روابط اجتماعی خود چه نزدیک و شخصی و یا چه حرفه‌ای و کاری از شبکه‌های اجتماعی برای برقراری ارتباط استفاده می‌کنند و گروه‌های واتس‌اپی یا تلگرامی دارند. در این گروه‌ها و در مکالمات شخصی در شبکه‌های اجتماعی هم تشخیص مرزهای آزار جنسی گاهی اوقات ناممکن و سخت است. بگذارید با یک مثال به این شکل از آزار و ازارگری چراغی بیندازیم:
بچه‌های بخش بازاریابی برای آن که بتوانند باهم در ارتباط باشند و مشکلات را به صورت گروهی حل کنند گروهی در واتس‌اپ راه انداخته‌اند. همین گروه باعث شده که صمیمی‌تر شوند و گاها باهم شوخی کنند. اما چند نفر از آن‌ها پا را فراتر گذاشته و مداما با اعضای گروه شوخی‌های جنسی می‌کنند و پیام‌هایی حاوی فیلم‌ها و جوک‌های جنسی می‌فرستند که برای همه‌ی افراد گروه خوشایند نیست. مانند مثال قبلی این افراد هم از ترس برچسب‌زنی و از دست دادن حلقه‌ی امن در محل کار هیچ عکس‌العملی نشان نمی‌دهند و مداما مورد ازار جنسی قرار می‌گیرند. نکته‌ی قابل توجه در مورد مکالمات و پیام‌ها جنسی در محیط‌های عمومی این است که حتی اگر این‌گونه از مکالمات بین دو نفر شکل بگیرد، برای افراد دیگر که شنونده یا شاهد این مکالمات هستند هم می‌تواند آزار جنسی محسوب شود. یعنی افراد دیگری هم که در معرض این مکالمات و شوخی‌های جنسی قرار می‌گیرند، حتی اگر فقط شنونده باشند هم شکلی از آزار جنسی را تجربه کرده‌اند.
همانطور که در ابتدا اشاره کردیم مرز بین آزار جنسی، صمیمیت و حتی طنازی بسیار نازک و گاهی غیر قابل تشخیص است. همچنین مصادیق ازار جنسی به حدی گسترده و گاهی اوقات مستلزم دقت زیاد هستند که ممکن است ما را از برقرای رابطهی‌های اجتماعی برحذر دارند. اما به مادامی که شما بتوانید مصادیق آزار جنسی را با کمک تعاریف تشخیص دهید، به اصل «احساس ناخوشایند» واقف باشید و مرزهای روابط اجتماعی خود را به درستی تنظیم کنید آن وقت است که احتمال آزار دیدن یا ازارگر بودن را تا حد زیادی کاهش خواهید داد. برای مثال اگر شما در جمع‌های دوستانه عادت دارید دوستانتان را بغل کنید یا جوک‌های جنسی تعریف کنید و این قراردادی‌ست بین همه‌ی شما اما در عین حال تمایل دارید با همکارانتان در محیط کار رسمی و حرفه‌ای برخورد کنید و هیچ‌گاه هیچ برخورد و رابطه‌ی فیزیکی‌ای نداشته باشید آن وقت تشخیص مرزها آسان‌تر خواهند شد.
آن وقت شما می‌دانید که هر رفتاری خلاف این باعث برهم زدن مرزها شده و شما را آزار خواهند داد. برای تعیین مرزها و مراقبت از خود در برابر آزار و همچنین دوری از قرار گرفتن در نقش آزارگر شما پیش قدم شوید. از تعاریف رسمی، علمی و بین‌المللی استفاده کنید و آن‌ها را به افراد یادآوری کنید. از آن‌ها بخواهید به تعاریف و مرزها پایبند باشند و اگر بخواهند آن‌ها را نادیده بگیرند و شما را در موقعیت آزار قرار دهند آن وقت شما عکس‌العمل‌های لازم و احتیاطی را انجام خواهید داد. از منابعی که آکادمی چراغ و دیگر درگاه‌های رسمی، علمی و قابل اعتماد در اختیارتان قرار می‌دهند استفاده کنید و برای دوستان، همکاران و افراد دیگر در دایره‌‌ی روابط اجتماعیتان بفرستید و از آن‌ها بخواهید تعاریف را بدانند و از آن‌ها پیروی کنند. این کار می‌تواند مرزهای کمرنگ و باریک را تا حد زیادی نمایان و واضح کنند.
ترس از طرد شدن از گرو‌های دوستی و تحت فشار قرار گرفتن در محیط کار توسط کارفرما یا همکاران از عمده دلایلی هستند که افراد اصل «احساس ناخوشایند» را نادیده می‌گیرند و حاضر می‌شوند برخلاف میل خود به رفتارهایی تن بدهند که باب میلشان نیست و به آن‌ها آسیب می‌زند. این نادیده گرفتن باعث می‌شود تا همه‌ی ما در بازتولید چرخه‌ی آزار دست داشته باشیم بی اینکه بخواهیم. همه‌ی ما اگر با ذره‌بین تعاریف و مصادیق به گذشته و یا حتی حال نگاه کنیم متوجه می‌شویم که بارها و بارها مورد آزار جنسی قرار گرفته‌ایم و یا حتی آزارگرانی از همه جا بی‌خبر بوده‌ایم. تغییر از همین قدم‌های کوچک آغاز می‌شود؛ از دانستن، عمل کردن و به اشتراک گذاشتن آن با دیگران.
در رابطه با خشونت جنسی و جنسیتی و مساله عشق به مقاله ی روز عشاق و چشم‌های کبود و قلب‌های دردمند از خشونت مراجعه نمایید.
