در این مقاله ما به فرهنگ مردسالاری و نگاهی به مسأله‌ی زن‌کشی از خلال اخبار ایران می پردازیم.
موتور جستجوگر گوگل را باز می‌کنم تا دنبال لیستی از زن‌های بی‌گناهی بگردم که امسال و سال قبل به دست مردان نزدیک خانواده به قتل رسیده‌اند. می‌نویسم «زنانی که امسال کشته شدند» و پیشنهادهای گوگل قلبم را شکاف می‌دهد: «عکس دختری که توسط پدرش کشته شد» یا «فیلم کشتن زن با چاقو در حال خیانت».
آمار قتل‌هایی که در ایران به قتلهای ناموسی شهرت دارند در حال افزایش است. بنابر گزارش نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، تنها در سال ۱۳۸۸ در شهر اهواز ۱۵ زن قربانی قتل ناموسی شده‌اند. همچنین بر اساس همین گزارش در سال ۱۳۹۰ ۳۴۰ زن در ایران قربانی این نوع از قتل شده‌اند.[1] در آذر ماه سال ۱۳۹۸ و تقریبا ۱۰ سال بعد، خبرگزاری ایسنا در طی گزارشی تعداد قتلهای ناموسی سالانه در ایران را بین ۳۷۵ تا ۴۵۰ مورد اعلام می‌کند.[2] این در حالی است که بارها منابع رسمی و غیر رسمی اعلام کرده‌اند که میزان وقوع چنین خشونت‌هایی به طور قطع بسیار بالاتر از اعداد و ارقامی است که گزارش می‌شود. در واقع هم میزانی که به مبادی رسمی صدایشان می‌رسد بسیار کمتر از تعداد واقعی است و هم بسیاری از فعالان حتی به ارقام اعلام شده از این درگاه‌های رسمی نیز بی‌اعتمادند و معتقدند که احتمال دستکاری در آمار وجود دارد.
بی‌بی‌سی فارسی خرداد سال گذشته و همزمان با توجه گسترده‌ی افکار عمومی به قتل فجیع رومینا اشرفی «پرونده‌‌ی ۱۰ قتل ناموسی در ایران»[3] را منتشر کرده است که به داستان ۱۰ قتل ناموسی از سال ۱۳۸۴ پرداخته است. این‌ها تنها زن‌کشی‌هایی هستند که توانستند از هزاران سد معبر بگذرند و رسانه‌ای شوند. همه‌ی ما فکر می‌کردیم پس از داستان دلخراش سربریدن رومینای خندان و نحیف توی عکس‌ها دیگر هیچ چیزی تکانمان نمی‌دهد اما در ماه‌های پس از قتل رومینا بارها زنانی در نقاطی از ایران قربانی خشونت، تنگ نظری و قوانینی شدند که نه تنها از آن‌ها حمایت نکرد بلکه حق را به قاتل داد. در زیر به تعدادی از قتل‌ها اشاره خواهم کرد:
- در شهریور سال ۱۳۹۰ سه خواهر به نام‌های مهتاب، مهسا و لادن صیادی توسط پدرشان با شلیک گلوله به قتل رسیدند. پدر دلیل به قتل رساندن دخترانش را بی‌پولی و جلوگیری از بی‌آبرویی عنوان کرده است.
- دی ماه سال ۱۳۹۴ بود که در استان کرمان برادر ناتنی به خاطر مسایل خانوادگی و ناموسی خواهرش را به طرز فجیعی و با ضربات متعدد چاقو به قتل رساند.
- به تاریخ خرداد ماه ۱۳۹۵ در شهر خوی پدری در برابر دیدگان رهگذران و با تفنگ شکاری دخترش را به قتل رساند. پدر دلیل این اقدامش را شایعات اخلاقی و ناموسی‌ای دانست که اخیرا به گوشش رسیده بود.
- در خرداد سال ۱۳۹۹ شاهد وضعیتی پر از تشویش و دلهره برای زنان هستیم. اول خرداد رومینا اشرفی در روستایی از توابع شهرستان تالش به دست پدرش و به طرز فجیعی با داس کشته می‌شود. ۲۵ام همین ماه فاطمه برحی در آبادان با ضربات متعدد چاقوی همسرش که پسر عمویش نیز بود کشته می‌شود. فردای همان روز ریحانه عامری در جای دیگری یعنی در کرمان به دست پدرش با ضربات میله‌ی آهنی کشته می‌شود و جسدش در بیابان‌های اطراف رها می‌شود. هر سه‌ی این دختران جوان قربانی مسائلی همچون دیر آمدن به خانه، داشتن رابطه‌ی عاطفی با مردی دیگر و یا شایعات اخلاقی شدند.
- آذرماه سال ۱۳۹۹ دختری در مهردشت اصفهان به دست پدرش به قتل می‌رسد و پدر انگیزه از قتل را مسائل خانوادگی و بالا گرفتن مشاجره در هنگام قتل عنوان می‌کند. متأسفانه اطلاعات بیشتری از این قتل در دسترس نیست.
- سال ۱۴۰۰ هم تا این‌جای کار سالی دردناک برای زنان بوده است. اکبر خرمدین و همسرش ایران موسوی پس از آن که در اردیبهشت امسال به دلیل قتل و مثله کردن پسرشان دستگیر شدند اعتراف کردند که دخترشان را نیز در سال ۱۳۹۷ به دلیل آن‌چه انحرافات اخلاقی و مصرف مشروبات الکلی می‌خواندند به قتل رسانده‌اند.
- در هولناک‌‌ترین نمونههای قتلهای ناموسی در مهر ماه سال جاری فائزه ملکی در سنندج به دلیل داشتن دوست پسر توسط پدرش به آتش کشیده شد و با ۸۵ درصد سوختگی جان باخت. در ادامه و در آبان ماه نیز طبق اخبار زنی در ماکو به دلیل آن‌که دختری را باردار بود توسط همسرش به آتش کشیده شد. فرماندار ماکو این خبر را تکذیب و آن را خودسوزی اعلام کرد.
موارد بالا فقط نمونههای اندکی از سالیان طولانی زن‌کشی و قتلهای موسوم به ناموسی هستند. شیوه‌ای از قتل که عمدتا زنان قربانی آن هستند و غالبا توسط یک یا چند نفر از مردان خانواده صورت می‌گیرد. دلیل اصلی این قتل‌ها هم معمولا حواشی‌های اخلاقی، مسائل خانوادگی و وجود مردی دیگری در زندگی این زنان است؛ یعنی حقوق اولیه و بدیهی زنان در سرتاسر دنیا. این زنان هستند که بارها، به فجیع‌ترین شکل ممکن قربانی سنت‌ها و ارزش‌های جامعه می‌شوند و جان می‌سپارند. برای دوست داشتن مردی یا برای دیر برگشتن به خانه، برای هم صحبتی با مردی، بارداری دختری یا حتی آرایش کردن و باب میل لباس پوشیدن. این‌ها دلایلی هستند که روزانه جان زنان را می‌گیرد. البته که این دست از قتلهای فقط مربوط به ایران نیست و در تمامی کشورها به ویژه در زمینه‌های اجتماعی که در آن‌ها سنت‌ها و ارزش‌های مبتنی بر مردسالاری حرف اول را می‌زنند این شکل از قتل‌ها در جریان است.
در جامعه‌ای که دسترسی مردان به منابع و قدرت را هموار می‌سازد و در عین حال زنان را از فرصت‌های مشابه منع می‌کند می‌توان چنین صحنه‌هایی را به وفور انتظار داشت. در این جامعه قانون همواره طرف نادرست ایستاده است و نه تنها قربانی را حمایت نمی‌کند بلکه به فردی که قدرت را در دست دارد این اختیار را می‌دهد تا به راحتی پس از اقدام به خشونت در پناه حاشیه‌ی امنی که قانون مردسالار در اختیارش قرار می‌دهد به زندگی خود ادامه بدهد. ماده ۸۸۰ قانون مدنی به پدر این اختیار را می‌دهد تا در صورتی که فرزند خود را به قتل برساند شامل مجازات نشود. همچنین ماده ۶۳۰ مجازات اسلامی مجوز دیگری است برای قتلهای اصطلاحا ناموسی. طبق این ماده «هرگاه مرد همسر خود را در حال زنا با مرد دیگری مشاهده کند و علم به تمکین زن داشته باشد می‌تواند در همان حال آنان را به قتل برساند» و از مجازات معاف است.
نکته‌ی حائز اهمیت اما این است که مردم در بعضی نقاط کشور نگرش مثبتی به این سنخ از قتل‌ها و اعمال خشونت دارند. به عنوان مثال، طی تحقیقی که در دانشگاه مازندران صورت گرفته است چیزی حدود ۲۰ درصد مردم مریوان در استان کردستان با قتلهای ناموسی موافقند در حالی که فقط ۳۸/۲ درصد از پاسخگویان در این تحقیق نگرشی منفی به این امر داشته‌اند.[4] لازم به ذکر است که یافته‌های پژوهش‌ها نشان می‌دهد که احتمال وقوع این شکل از قتلهای ناموسی معمولا در شهرهای کوچک‌تر و به خصوص در بین قبایل بیشتر است. عامل «آبرو» یکی از اصلی‌ترین محرک‌هایی است که مردان دارای قدرت را به انجام این قتل‌ها سوق می‌دهد.
[1] https://www.dw.com/fa-ir/%D9%82%D8%AA%D9%84-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87-%DA%A9%D9%87-%D9%85%D8%B1%D8%B2-%D9%86%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%AF/a-16696751
[2] https://www.isna.ir/news/98092619812/%D8%AC%D8%B2%D8%A6%DB%8C%D8%A7%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%82%D8%AA%D9%84-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86
[3] https://www.bbc.com/persian/iran-features-52819520
[4] https://www.isna.ir/news/98092619812/%D8%AC%D8%B2%D8%A6%DB%8C%D8%A7%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%82%D8%AA%D9%84-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86
حمایت از زنان در برابر خشونت مبتنی بر جنسیت یک موضوع حقوق بشری است که اغلب در سطح جهانی نادیده گرفته می‌شود. برای آگاهی بیشتر به مطلب زنان جهان و زن‌کشی در وبسایت آکادمی چراغ مراجعه نمایید.
شهردار اسبق تهران رو یادتون رفت بنویسید