پاسخ به این سوال در ابتدا نیازمند شناخت از “رابطه” و مدل های مربوط به آن است.در این مطلب ما به مطلب چطور بدون آزار پیشنهاد دوستی دادن می پردازیم.
در ایجاد و برقراری رابطه همیشه باید مساله رضایت دو یا چند طرفه، چه از وجه عاطفی و چه جنسی،در نظر گرفته شود. اگر نه شکل‌گیری یا ادامه رابطه مخاطره‌آمیز میشود. اگر چه معنای “رابطه” می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و نمی‌توان یک مدل یکسان برای همه تعیین کرد، اما می‌توان با شناخت از الگوهای مخاطره آمیز، در رابطه تهدیدزدایی کرد و افراد با شناخت از مصادیق آزار بتوانند روابط خود را بر پایه تفاهم تنظیم کنند.
در رابطه با فرهنگ «مخ‌زنی» و مصرف زنان:
سیاست های حاکم نظام فعلی، در راستای فرودست سازی زنان همچنان میکوشد تا فضایی برای هرگونه تحت سلطه نگه داشتن زیست زنانه را در جامعه مردسالار حفظ کند و نگذارد که عملکردهای زنان برای برقراری روابط امن، از نظم اجتماعی مردسالار مسلط بر آنها خارج شود.
به همین علت فرهنگی آزارنده به اسم «مخ زنی» در بین مردان در نسبت با عموما زنان در جامعه ظهور پیدا کرد و این فرهنگ به سمت هر چه بیشتر مصرف کردن زنان و نیز سرکوب گسترده اقلیت های جنسی و جنسیتی پیش رفت. فرهنگ «مخ زنی» در نظام مردسالاری به عنوان یک ارزش مردانه، روزمره و عادی سازی شده است و در آن موازنه قدرت نه بر پایه «رضایت و برابری» بلکه با محوریت «اعمال قدرت مرد» است. این فرهنگ سبکی روتین برای “وارد رابطه شدن” دارد که عموم مردان برای شروع رابطه از کلیشه‌های مرتبط با آن برای هر چه بیشتر مصرف کردن زنان به عنوان ابژه جنسی پیروی می‌کنند. شکل‌گیری و بسط فرهنگ خشونت آمیز «مخ زنی» در نظام مردسالار به عنوان یک ارزش و قدرت ورزی مردانه، محصول اراده و کنش فردی نیست؛ بلکه محصولی فرهنگی و برآمده از سرکوب سیستماتیک جنسیت زنان و اقلیت های جنسی و جنسیتی است. لزوم توجه به فرهنگ مخ زنی از جایی است که برای شکل گیری دوستی ها و روابط، لازم است از ویژگی های مربوط به فرهنگ مخ زنی آگاهی داشته باشیم تا دوستی ها و روابط را مطابق با آن شکل ندهیم.
چطور از فرهنک «مخ‌زنی» پرهیز و نزدیکی چند طرفه را پیش بگیریم؟
در نظام مردسالار و فرهنگ «مخ زنی» برون آمده از آن، برای شروع رابطه دوستی به بدن زن به عنوان سوژه شکار و «تور کردن» آن برای لذت بردن مرد نگاه می شود و روش های دادن پیشنهاد برای دوستی، بر اساس مغفول کردن “عاملیت” زنان مدیریت می شود.
زنان عملاً در شروع و یا شکل گیری این روابط، بیشتر از آنکه دوستی را آغاز کرده باشند، مجبور به بازی هستند که از خود آنها نیست و به جناح فرد مخ زننده تعلق دارد.خشونت و آزارهای پیچیده بسیاری از این نوع روش دوستی شکل میگیرد که بدن و روان زنان (و نیز اقلیت های جنسی جنسیتی) را در معرض خطرات گوناگونی قرار میدهد که عموما مردان برای آنها می توانند ایجاد کنند. روش‌های مخ زدن برای تور کردن زنان، روشمند شده و نسبت به سوژه اعمال میشود تا «عاملیت» او برای اخذ تصمیم گیری دستکاری شود. بنابراین بین «مخ زنی» و «پیشنهاد دوستی دادن»، تمایز بسیار مهمی در خصوص “رضایت دستکاری و مورد فریب واقع شده” برای تفکیک وجود دارد.
نادیده گرفتن عاملیت و رضایت زنان به شیوه مخ زنی و فریب آن با هدف مصرف جنسی باعث میشود تا سکوت در برابر خشونت و تجاوز در دوستی ها، روشی محافظتی و تکرار شونده توسط زنان و نیز اقلیت های جنسی و جنسیتی باشد.
چرا که فرهنگ مخ زنی، خصیصه های اعمال قدرت، خشونت و تجاوز را برای مردان ذات گرایانه تقلی کرده، و تبعات ناشی از آن را بر دوش آسیب دیدگان می اندازد. در واقع در امتداد فرهنگ مخ زنی برون آمده از نظام مردسالار، فرهنگ قربانی نکوهی شکل می گیرد و زنی که اصطلاحاً مخ اش زده شده و یا مورد خشونت واقع شده فریب خورده تصور میشود و مقصر اصلی عدم مراقبت از خود تصور میشود. اما بلعکس، در فرهنگ هایی روابط بر اساس “رضایت و عاملیت” شکل میگیرند، میزان قربانی نکوهی زنان کاهش یافته و میزان مقصر دانستن مردان متجاوز و یا خشونتگر افزایش می یابد. همچنین افزایش میزان همدلی با آسیب دیدگان و قربانیان روابط نیز مشهود است..
یکی دیگر از ویژگی های مهم فرهنگ “مخ زنی“، داشتن خصیصه های محوری آشکارا روشمندی است که در برابر “نه” گفتن زنان استراتژی های مختلفی همچون تهدید، تحقیر، طیف متکثر خشونت های روانی و فیزیکی و… را برای فرودست نگه داشتن آنها اعمال میکند که همگی مصداق آزار هستند. نکته مهم این است که تفاوتی معنادار بین «مخ زنی» و« پاسخ دادن به نیاز جنسی» وجود دارد. مصرف کردن زنان توسط مخ زنی در دوستی، نه پاسخی درست به نیازی جنسی، که نوعی از نظامی گری و تصرف هر چه بیشتر بدن زنان برای «اعمال قدرت مردانه» است که در برابر «نه» مقاومت میکند.
اما در دوستی مبتنی بر تفاهم، «رضایت و عاملیت» کلید واژه ای دوسویه و مغفول نشده است. در این شکل از رابطه با برقراری توازن قدرت هیچ گرایش جنسی یا هویت جنسیتی بر گرایش جنسی یا هویت جنسیتی دیگری برتری ندارد. در این نوع از رابطه، کیفیت رابطه بیشتر از آنکه متکی بر «مکان و مصرف» باشد، متکی بر «فضا و رضایت» است. جوری پیشنهاد بدهیم که معنایش این باشد که پاسخ طرف مقابل برای ما اهمیت دارد..
مصادیق آزار در رابطه را بشناسیم و از ان پرهیز کنیم:
آزار در رابطه می تواند شامل هر گونه، پیشنهاد ناگهانی و بی مقدمه و بی تناسب، انواع تماس فیزیکی، نوع و میزان و جهت نگاه به بدن سوژه، بیان و لحن و انتخاب نوع کلمات با او، طیف گسترده آزارهای مجازی و به طور کلی شامل مجموع رفتارهایی باشد که برای سوژه می تواند احساس ناامنی ایجاد کند.
به طور مثال دنبال زنان راه افتادن در خیابان و شماره دادن به آنها بدون هیچ شناخت و مقدمه ای، زیاده از حد نزدیک نشستن، لمس بدنی، نظر دادن های بیجا در مورد ظاهر و یا زندگی سوژه و… همگی می توانند مصادیق آزار باشند. بنابراین ضروری است که خود پیشنهاد دهنده دوستی، بداند قصد و هدفش اعمال قدرت است و یا ایجاد یک رابطه امن و بدون آزار. باید این مصادیق را بشناسیم تا بتوانیم از آنها دوری کنیم.
سنجیدن و تحریک بی تناسب سوژه برای برقراری سکس:
مجموعه ای از رفتارهایی کلیشه برای سنجیدن زنان در خصوص عمل جنسی رایج است که سوژه را ناگهان در موقعیتی قرار می دهد که دچار شوک روانی و حتی بعضاً بی واکنشی می شوند.
ایجاد چنین فضایی ناامن برای سنجیدن زنان، نه تنها روشی تحریک آمیز برای آنها نیست، بلکه آزاری جنسی است. به طور مثال نشان دادن ناگهانی عکس های سکسی، صحبت کردن ناگهانی در مورد مسایل جنسی، نوازش های بدنی و سنجیدن واکنش زن در آن موقعیت بدون آمادگی قبلی و رضایت، ارسال ناگهانی عکس اندام جنسی و به طور کلی هر رفتاری که با هدف سنجیدن وضعیت جنسی یک زن و یا ایجاد برانگیختگی در اوست، آزار جنسی است. اما کلیه این رفتارها می توانند از فیلتری به نام «رضایت» عبور کنند و در زمان مناسب خود، نه تنها آزار جنسی به حساب نیایند بلکه جذاب و تحریک کننده هم به نظر برسند.
تشخیص «رضایت» در سوژه:
بهترین و ساده‌ترین راه برای تشخیص «رضایت» سوژه، صحبت کردن و پرسیدن صریح و درست سوال برای شناخت بیشتر از اوست.
پرسیدن سوال می تواند در شروع، شکل گیری وادامه رابطه همچنان تداوم داشته باشد. به طور مثال میشود پرسید آیا می توانم به تو پیشنهاد دوستی بدهم؟ آیا دوست داری نظرم را در مورد چهره ات بدانی؟ آیا می توانم نزدیک تو بنشینم؟ آیا می توانم دستم را روی شانه ات بیاندازم؟ آیا می توانم تو را ببوسم؟ آیا می توانم موقع رقص دستم را روی کمرت بگذارم؟ آیا دوست داری دستم را پایین تر بیاورم؟ این سوالات از ساده ترین رفتارها (در صورت کسب پاسخ بله) تا کلیه رفتارهای پیچیده جنسی می تواند مرحله به مرحله ادامه داشته باشد. در این صورت شناخت لازم از ویژگی های فردی و رضایت سوژه شفاف می شود. چک کردن مکرر مسأله «رضایت» به ویژه در شروع دوستی، نه تنها هیچ خللی به رابطه ایجاد نمی کند بلکه فضایی امن و حتی جذاب را نیز برای شکل گیری دوستی ایجاد میکند.
واکنش مناسب در خصوص شنیدن «نه»:
در طرح سوالات همواره این را باید در نظر گرفت که سوژه حق گفتن «نه» را همیشه دارد.
شنیدن این پاسخ طبیعتا احساس خوبی به همراه نمی آورد اما پذیرفتن بی قید و شرط آن نشان از نداشتن رفتار آزارگرایانه دارد. شنیدن پاسخ «نه» نباید منجر به بروز واکنش هایی شود که امنیت و آزادی شخص مقابل را از بین می ببرد. رفتارهایی از قبیل اصرارهای مکرر، تهدید، کنترلگری سایر روابط سوژه، زیاده از حد خود را در معرض او قرار دادن، جنگ با رقیب و… . اما در عین حال می توان به شخص مقابل گفت که عدم رضایت تو برای من اهمیت دارد ولی من ضمن ایجاد فضای امن برای تو، تمایل دارم اگر زمانی به من علاقه مند شدی، بدانی که من همچنان خواهان رابطه با تو هستم. همزمان هم باید به طرف مقابل نشان دهیم که “نه” گفتن عواقبی همچون تنبیه یا تلقین شرم برای سوژه در پی ندارد و پاسخ «نه» او قرار نیست به وجوه دیگر رابطه صدمه بزند.
چرا که دو طرف رابطه، ممکن است همزمان در شکلی دیگر از رابطه، مثل رابطه کاری یا هم دانشگاهی و… با یکدیگر در ارتباط باشند. بنابراین فضای امن برای شنیدن پاسخ «نه» در دوستی را، پیشنهاد دهنده باید رقم بزند و یا تسهیلگر آن باشد. به طور مثال برای این کار می توان به شخص مقابل گفت که می تواند برای پاسخ دادن راحت باشد و تاکید کرد که «نه گفتن» برایش عواقبی ندارد. همینطور میشود از سوژه پرسید که چگونه می تواند برای دادن پاسخ واقعی اش راحت باشد؟ این حتی هوشمندانه است که اگر گفته شود اگر واقعا این کار و یا حرف من را دوست نداری و اگر نگویی، من ممکن است ناخواسته باعث آزار تو بشوم پس “نه” گفتن تو برای من مهم است. رسیدن به این وجه از درک دوستی که “عاملیت و رضایت” سوژه بدون هیچ دستکاری مغفول نشود، نشان از یک شروع خوب برای آغاز دوستی دارد.
به طور کلی برای عدم آزار در پیشنهاد و برقراری دوستی و روابط عاطفی یا جنسی، باید از الگوهای رفتاری مبتنی بر آزار پرهیز و به الگوهای رفتاری مبتنی بر رضایت دست زد و آنها را تمرین کرد.
