مقدمه:
در این مقاله به چگونگی امن سازی مسیر روایت کردن آزار جنسی می پردازیم:
در سال‌های اخیر و با شروع جنبش «من هم» گفتن از روایت‌های آزارجنسی هر روز اهمیت بیشتری پیدا کرده است و نه تنها صحبت از آن مهم و ضروی است بلکه شنیدن و به معنای دقیق‌تر درست شنیدن و واکنش‌های درست و به موقع از طرف شنونده‌ها و همراهان این جنبش هم اهمیت به سزایی دارد. در این شماره از سری گفتارهای آکادمی چراغ به این نکته خواهیم پرداخت که چه روش‌هایی می‌تواند در روایت کردن آزار جنسی در محیط کار به فرد آزار دیده کمک کند و چه رفتارهایی می‌توانند در این موقعیت سخت به افرادی که آزار را تجربه کرده‌اند در کاهش بحران به وجود آمده کمک کند.
قسمت اول: چگونه راوی تجربه‌ی آزار جنسی در محیط کار باشیم؟
اگر آزار جنسی را در محیط کار یا دیگر محیط‌ها تجربه کرده باشید به یقین در حال تجربه کردن تروما، افسردگی، حمله‌های عصبی و حتی شرم هستید پس بیان روایت می‌تواند در این موقعیت سخت‌ترین کار ممکن باشد.
یادآوری آن اتفاق و همینطور ترس از برچسب‌زنی گاهی اوقات قربانیان آزار جنسی را از بازگو کردن آن برای دیگران باز می‌دارد و این اصلی‌ترین دلیلی است که چیزی حدود ۶۰ درصد زنانی که قربانی آزار جنسی بوده‌اند از آن سخن نگفته‌اند. همچنین گاهی اوقات ناکارآمدی قوانین در محیط‌های کاری و قوانین کشورها به صورت کلی‌تر مانع از آن میشود که فرد آزار دیده احساس امنیت کرده و روایتی را بازگو کند که یقینا آزارگر در آن مجرم شناخته میشود.
اگر تصمیم دارید روایت و تجربه‌ی آزار جنسی‌ای که داشته‌اید را با افراد به اشتراک بگذارید بهتر است بدانید ممکن است واکنش آن‌ها به شما آسیب بیشتری بزند و آن چیزهایی نباشد که انتظارش را دارید، حتی اگر به زبان ساده «منظوری نداشته باشند». همچنین باید نسبت به این موضوع آگاه باشید که ممکن است روایت و تجربه‌ی شما دیگر منحصر به شما باقی نماند و دیگر افراد هم از آن مطلع شوند. در این جا لازم به ذکر است که ما در آکادمی چراغ اولویت را بر سلامت روانی افراد قرار می‌دهیم و اگر فکر می‌کنید در شرایطی نیستید که این ریسک‌ها را بپذیرید پس بهتر است دست نگه داشته و در زمانی که توانایی مدیریت این ریسک‌ها را داشتید اقدام به صحبت در مورد آن بکنید. از آن جایی که ممکن است فرد آسیب‌دیده تا سال‌ها تروما و فشارهای روانی آزار جنسی را به همراه داشته باشد گاهی صحبت در مورد این تجربه‌ها سال‌ها به طول می‌انجامد. در زیر نکاتی را با شما در میان خواهیم گذاشت که ممکن است به شما در مسیر روایت تجربه‌ی سهمناکی که داشته‌اید تا حدودی کمک کند:
- ابتدا سعی کنید روایت حادثه‌ای که بر شما گذشته را با یک فرد که از همه به شما نزدیک‌تر است و به شما احساس امنیت می‌دهد به اشتراک بگذارید. در محیط کاری این فرد می‌تواند یکی از همکاران شما یا فردی از نیروی انسانی(HR) آن محیط کاری باشد.
- هر زمان که احساس کردید مایل به ادامه‌ی گفتگو نیستید آن را قطع کرده و زمان دیگری در مورد آن صحبت کنید. سلامت روان شما می‌تواند شکننده‌تر از آن چیزی باشد که دیگران تصور می‌کنند، پس بهتر است از آن در برابر خطرهای احتمالی جدید محافظت کنید. گاهی اوقات به قربانیانی که تمایل دارند در مورد روایت خود صحبت کنند اما می‌ترسند یا آمادگی آن را ندارند توصیه میشود در مورد آن به صورت غیر مستقیم صحبت شود. مانند «یکی از دوستای من بهش تجاوز شده…»، «راستی تو فک میکنی تا حالا تو این شرکت کسی آزار جنسی رو تجربه کرده باشه؟»
- در بین صحبت کردن به خودتان مهلت استراحت بدهید. چیزی بنوشید یا برای قدم زدن اتاق را ترک کنید. حتی می‌توانید چند دقیقه‌ای را در سکوت و تنهایی با خودتان خلوت کنید.
- در مرحله‌ی بعدی می‌توانید اتفاق رخ داده را برای مدیر، بخش نیروی انسانی یا مسئول بخش مربوطه در میان بگذارید. اگر احساس می‌کنید آمادگی روبه‌رو شدن با این مرحله را ندارید می‌توانید از یکی از همکاران خود بخواهید تا به شما کمک کند، همراه شما باشد یا حتی داستان را او روایت کند.
- در این مرحله می‌توانید برای تمرکز بیشتر و فراموش نکردن جزئیات ضروری از یادداشت استفاده کنید. این کار ممکن است باعث شود شما فشار روانی کمتری به خودتان در آن وضعیت وارد کنید.
- می‌توانید گزارش را به صورت ناشناس برای مدیریت ارسال کنید. در این شرایط از نشانه‌ها یا کلماتی که ممکن است شناسایی را برای افراد آسان کند بپرهیزید.
- ممکن است محیطی که شما در آن مشغول به کار هستید آئین‌نامه‌ی مشخصی برای مقابله با آزار جنسی داشته باشد، می‌توانید از آن آئین‌نامه یا دستورالعمل برای گزارش آزار استفاده کنید.
- مشاوره‌های تخصصی از جمله مشاوره‌ی روانشناختی و حقوقی می‌توانند در هموار شدن این مسیر نقش بسزایی داشته باشند. پس بهتر است قبل از هر اقدامی با افرادی که در این حوزه‌ها فعال هستند مشورت کنید و از آن‌ها بخواهید شما را برای روایت و گزارش آزار آماده کنند.
- در تمامی فرایند‌های حقوقی و روانشناختی، حفظ اطلاعات شخصی از جمله نام و یا جزئیات حادثه از حقوق اولیه‌ی فرد آزار دیده و یا حتی آزارگر(تا زمان اثبات جرم) است، پس از درز اطلاعات در این مبادی نترسید.
قسمت دوم: چگونه شنونده‌ی روایت آزار جنسی در محیط کار باشیم؟
افرادی که شنونده یا شاهد آزار جنسی هستند هم می‌توانند سطحی از تروما را تجربه کنند و همین امر باعث میشود نتوانند واکنش مناسب را در لحظه‌ای که روایت آزار را می‌شنوند یا شاهد آن هستند نشان دهند. در این جا ما به برخی از نکات اساسی و مهمی که به شما کمک می‌کند تا شنونده‌ی بهتری باشید اشاره خواهیم کرد:
- به یاد داشته باشید که هر واکنشی از جانب شما می‌تواند سلامت روان فرد آسیب دیده را شکننده‌تر کند، پس مهم است که هر کلمه و حتی حرکتی از جانب شما به عنوان شنونده و همراه، حساب شده باشد.
- زبان بدن همان‌قدر مهم است که کلمات و جملات. سعی کنید به شکلی بشینید یا بایستید که مشخص باشد به شنیدن حرف‌های فرد آزار دیده اشتیاق دارید و به او نشان دهید روایت و درد او برای شما اهمیت دارد.
- از لبخند زدن یا تغییرات دیگر در صورت مانند بالا بردن ابرو به حالت تعجب حتی‌الامکان خودداری کنید.
- سعی کنید ارتباط چشمی را تمام مدتی که در حال شنیدن روایت هستید حفظ کنید و از انجام هر کار دیگری که نشان می‌دهد شما دقت نمی‌کنید بپرهیزید.
- اگر قصد همدردی به صورت کلامی دارید مراقب باشید از چه کلماتی استفاده می‌کنید. از هر شکلی از کلمات که ممکن است حاوی قربانی نکوهی باشد بپرهیزید.
- سعی کنید با تکان دادن سر یا به کار بردن الفاظی مانند «آره میفهمم»، «متأسفم»، «باید خیلی ترسیده باشی/اذیت شده باشی» فرد آزاردیده را تأیید کنید.
- از فرد آسیب دیده سؤالاتی که حاوی جزئیات است نپرسید. ممکن است پرسیدن سؤالات فشار بیشتری به او بیاورد و احساس ناامنی پیدا کند. در عین حال می‌توانید سؤالاتی مانند «الان چه حسی داری؟» یا «فک میکنی چه کاری از دست من برمیاد؟» استفاده کنید.
- اگر شما هم تجربه‌ای مشابه داشته‌اید بلافاصله شروع به تعریف کردن آن نکنید. این امر هم می‌تواند برای فرد روایتگر اضطراب بیشتری یه همراه داشته باشد و هم ممکن است به او این احساس را بدهد که روایت او دست کم گرفته شده است.
- موضوع را تغییر ندهید. بگذارید فرد آسیب دیده احساس امنیت کافی را داشته باشد و تمامی زوایای داستان را برای شما تعریف کند.
- در تمامی مدتی که شنونده یا همراه فرد آسیب‌دیده هستید یا می‌خواهید با او همدردی کنید از قربانی نکوهی بپرهیزید. در آزار جنسی هیچوقت فرد آسیب دیده مقصر نیست.
- پذیرش هر تماس فیزیکی‌ای ممکن است برای افرادی که به تازگی مورد آزار جنسی فیزیکی به خصوص تجاوز قرار گرفته‌اند، سخت و گاهی غیر‌قابل تحمل باشد. اگر برای همدردی قصد دارید آن‌ها را در آغوش بکشید، می‌توانید به آن‌ها پیشنهاد بدهید یا بپرسید، «فک میکنی دلت بخواد من کمی بغلت کنم؟».
- به فرد آسیب دیده اطمینان خاطر بدهید که روایت او تا زمانی که بخواهد پیش شما محفوظ است.
همانطور که در ابتدا به آن اشاره کردیم، شنونده‌ها، حامیان و همراهان آسیب‌دیدگان آزار جنسی نقش به سزایی را ایفا می‌کنند تا جایی که حتی می‌توانند در روندهای قضایی مربوطه هم تاثیرگذار باشند. به عنوان حامی و شنونده تا جایی که در توانتان است به افراد آسیب‌دیده کمک کنید و همراهشان باشید. البته به یاد داشته باشید که شما هم در معرض رخدادی بوده‌اید که ممکن است سلامت روان شما را به خطر بیندازد و ممکن است به حمایت‌های روانشناختی نیاز داشته باشید. در مراحل قضایی، روانشناختی و پزشکی آن‌ها را همراهی کنید و نگذارید به تنهایی از این مسیر تاریک و دهشتناک عبور کنند.
دوره مبارزه با انواع آزار جنسی (ویژه عمومی) در آکادمی چراغ به منظور بالا بردن آگاهی عمومی برای عموم مردم طراحی شده است تا بتوانند نه تنها اگر مورد آزار قرار گرفتند، بلکه به عنوان شاهد آزار نیز با آگاهی و به دور از قربانی‌نکوهی واکنش نشان دهند.
