در مقاله بهانه‌های آزارگرانه یا دلایل واقعی؟ می پردازیم به :
اگر از فردی که در جایگاه آزارگر قرار دارد بپرسیم که چرا دست به چنین کاری زده ممکن است دلایل زیادی را نام ببرد که البته آنچنان قابل باور و قابل اتکا نیستند. این بهانه‌ها می‌توانند از هر فرد به فرد دیگر و در هر موقعیتی متفاوت و یا حتی معنی متفاوتی داشته باشند. اینکه فرد آسیب دیده «لباس تحریک آمیز پوشیده بود» یا «من فکر کردم همکارم دوست من است پس عیبی ندارد برایش جوک جنسی تعریف کنم» از ساده‌ترین اشکال این بهانه‌های آزارگرانه هستند. صحبت از این بهانه‌های آزارگرانه می‌تواند هم برای افرادی که ممکن است در معرض آسیب باشند سودمند باشد و هم افرادی که ممکن است بلغزند و در جایگاه آزارگر قرار بگیرند. در این شماره از مجموعه نوشتارهای آکادمی چراغ تلاش می‌کنیم تا به این بهانه‌های آزارگرانه بپردازیم، زیرا تلاش ما در آکادمی چراغ این است تا به تمامی ابعاد آزار جنسی به خصوص در محیط‌های کاری چراغی بیندازیم و آن را برای مخاطبانمان روشن کنیم.
بهانه‌های آزارگرانه را بهتر بشناسیم
در زیر ما سعی می‌کنیم به طور مختصر اما مفید به تعدادی از پر تکرار‌ترین این بهانه‌های آزارگرانه اشاره کنیم. دانستن این بهانه‌ها می‌تواند گاهی اوقات به جلوگیری از آزار جنسی منجر شود.
۱-«این رفتار/شوخی تو فرهنگ‌های دیگه اصلا بد نیست»
هاروی واینسیتین که نه تنها تهیه‌کننده‌ی مشهوری در دنیای سینماست بلکه گستره‌ی آزارهای جنسی او از شوخی و دستمالی شروع می‌شود و حتی به تجاوز هم می‌رسد یکی از بهانه‌هایش را همین تفاوت فرهنگ بیان می کند.
او بارها اعلام کرده که قوانین کاری در دهه‌ی ۶۰ و ۷۰ میلادی با الان فرق داشته و این رفتارها و شوخی‌ها در آن زمان آزار جنسی محسوب نمی‌شده است. اینکه به کسی تجاوز کنید، او را مجبور کنید شما را در هنگام حمام کردن نگاه کند، به او بارها و بارها پیشنهاد رابطه‌ی جنسی بدهید و یا در محیط کاری به بدن او دست بزنید و شوخی‌های زننده‌ی جنسی کنید در هیچ دوره‌ای مرسوم نبوده است. حتی با فرض اینکه در گذشته هر کدام از این رفتارها پیگرد قانونی نداشته است یا افراد آسیب دیده آن را گزارش نمی‌کرده‌اند، دلیل بر درست بودن و تایید آن‌ها نیست. در عین حال یکی از نکات مهم در این باره این است که ممکن است فرد آزارگر با این بهانه که رفتار آزارگرانه‌اش در کشورهای خارجی مرسوم است سعی کند این رفتارهای آزارگرانه را عادی سازی کند. چیزی که مهم است بدانیم این است که مصادیق آزار جنسی چه در محیط کار و چه در محیط‌های دیگر در تمامی کشورها یکسان هستند.
۲- «وقتی اون لباس کوتاه یا تنگ رو میپوشه پس یعنی خوشش میاد که من به بدنش دست بزنم»
یکی از رایج‌ترین و معروف‌ترین بهانه‌های آزارگرانه مربوط به طرز لباس پوشیدن فرد آزاردیده است.
هیچ شکلی از لباس پوشیدن به افراد اجازه نمی‌دهد به بدن شما دست بزنند یا به شکل ناخوشایندی به شما نگاه کنند. این بهانه حتی برای تجاوز هم مرتبا مورد استفاده قرار می‌گیرد، به شکلی که فرد آسیب دیده با پوشیدن لباس کوتاه تجاوزگر را تحریک کرده است یا حتی به خیال او این لباس چراغ سبزی بوده است برای تجاوز. تجاوز بیشتر از آنکه برآمده از تمایل جنسی باشد، برآمده از نمایش قدرت است و لباس کوتاه نمی‌تواند قدرت را در افراد تحریک کند. همچنان گزارش تجاوزهایی که افراد لباسی پوشیده داشته‌اند هم کم از این گونه از گزارش‌ها نیستند. وقتی لباسی کوتاه نبوده و بدن نما نبوده چه؟ بهانه‌ی تجاوزگر در این موقع چیست؟ به یاد داشته باشید، هیچ رفتاری، هیچ لباسی و هیچ مکانی دلیل آن نیست که شما قربانی آزار جنسی افراد قرار بگیرید.
۳- «من مست بودم/ او مست بود»
پایین آمدن سطح هوشیاری افراد پس از مصرف الکل، دارو، مواد مخدر و یا حتی برخی بیماری‌ها یا موقعیت‌ها بسیار متداول است و افراد آزارگر گاهی از این فرصت استفاده می‌کنند تا به افراد دیگر آسیب رسانده و یا حتی به آن‌ها تجاوز کنند.
در این وضعیت فردی که سطح هوشیاری پایینی دارد کمترین میزان مقاومت را می‌تواند از خود نشان دهد، پس فرصت مناسبی است تا فرد آزارگر از قدرت فرادستانه‌ی خود استفاده کرده و هر شکلی از آزار جنسی را بر روی فرد آزاردیده اجرا کند. پایین بودن سطح هوشیاری در مورد فرد آزارگر هم صدق می‌کند. گاهی اوقات بهانه‌ی افراد ازارگر برای اعمال آزار مصرف الکل است. آن‌ها هر رفتاری را در زمان مستی مجاز می‌دانند و اگر به آن‌ها تذکر داده شود یا ایرادی گرفته شود با این بهانه که «مست بودم» یا «توی حال خودم نبودم» سعی می‌کنند رفتار آزارگرانه‌ی خود را عادی جلوه دهند. به یاد داشته باشید، مصرف الکل از سوی هر دو طرف به هیچ عنوان دلیل قابل قبولی برای آزار جنسی نیست.
۴- «ولی اون که پیره…»
آزارگران جنسی الزاما مردانی جوان و قوی هیکل نیستند. آزارگر می‌تواند از هر گروه جنسی و جنسیتی،از هر گروه سنی و از همه‌ی طبقه‌های اجتماعی و اقتصادی باشد. زمانی که جورج بوش پدر، رئیس جمهور پیشین آمریکا با شکایت تعدادی از زنان روبه‌رو شد، معلوم شد او در هنگام عکس گرفتن بدن این زنان را دستمالی می‌کرده است. رئیس جمهور برای آنکه افراد احساس راحتی کنند مداما یک جوک را تکرار می‌کرده ، آرام به باسن این زنان می‌زده و این رفتار را نشانه‌ی صمیمیت می‌دانسته است. این در حالی است که او در ۹۰ سالگی هم همچنان با وجود آن که دست‌هایش انعطاف‌پذیری سابق را نداشته این کار را تکرار می‌کرده است.
بعضی مواقع وقتی روایتی از فرد آزارگری گفته می‌شود که سن بالایی دارد ممکن است با این واکنش روبه‌رو شویم که «اون که پیره، پس نمیتونه این کارو بکنه». این در حالی است که شکل آزار ممکن است به خاطر بالا رفتن سن و فیزیک بدنی افراد تغییر کند اما همچنان احتمال رخ دادن آن وجود دارد.
۵- « اگه همچین اتفاقی افتاده بود می‌تونست زودتر گزارش بده، پس داره دروغ میگه»/ «برای پول یا جلب توجه داره این انگ رو به من میزنه»
زمانی که خبرنگار یکی از خبرگزاری‌های ایران در مورد آزار جنسی‌ای که نقاش معروف، سال‌های قبل باعثش شده بود حرف زد، بارها به این متهم شد که چرا زمانی که این اتفاق افتاده در مورد آن صحبت نکرده و چندین سال صبر کرده است.
وقتی زمان زیادی بین روایتگری آزار جنسی و وقوع آن گذشته باشد این بهانه را ایجاد می‌کند که فرد آزار دیده داستان را از خودش ساخته است. این حالت زمانی که آزارگر فرد شناخته شده یا معروفی باشد تشدید می‌شود و گاها فرد آزار دیده نه تنها جدی گرفته نمی‌شود بلکه با انگ‌هایی همچون «لابد از جایی پول گرفته»، «هدفش تخریب منه» و «اینا همش برای جلب توجهه» روبه‌رو می‌شود. آزارگری که از جایگاه اقتصادی و اجتماعی بالایی برخوردار است راه‌های فرار و بهانه‌های آزارگرانه‌ی زیادی دارد چون همواره از قدرت بیشتری هم برخوردار است. این قدرت می‌تواند ناشی از منابع مالی، منابع سیاسی و یا حتی نامی پرآوازه باشد. افرادی که آزار جنسی را تجربه می‌کنند ممکن است به دلیل فشار‌های روانی و یا اجتماعی نتوانند بلافاصله بعد از رخداد روایتگر آن باشند و ممکن است سال‌ها زمان ببرد تا آن‌ها بتوانند در مورد آن‌چه تجربه کرده‌اند صحبت کنند.
۶- «ولی اون که آدم معروفیه و اهل فرهنگ و هنره…»
چنان که بارها به آن اشاره کردیم، آزارگر می تواند از تمامی گروه‌های جنسی و جنسیتی، قومی، سنی، اجتماعی و اقتصادی باشد.
کم نیستند آزارگران پرآوزاره‌ای که در دنیا به دلیل نقش تاثیرگذارشان در سیاست، هنر و ورزش زبانزد خاص و عام هستند. همین برخورداری از شهرت و ثروت باعث می شود که این افراد از قدرت بیشتری برخوردار باشند و این امر می‌تواند موقعیت‌هایی را ایجاد کند تا آن ها از این قدرت علیه افراد فرودست استفاده کرده و به آن‌ها آزار برسانند. بیل گیتس، جورج بوش پدر، هاروی واینستین، بعضی از شخصیت‌های شناخته شده‌ی دنیای سیاست، و همچنین در بین شخصیت‌های شناخته شده‌ی ایرانی مانند محسن نامجو، کم نیستند افرادی که بارها و بارها به ازار جنسی متهم شده‌اند. البته متاسفانه کمتر کسی از آن‌ها با مجازاتی درخور جرمشان روبه‌رو شده است. برخورداری از قدرت در بین آزارگران باعث می‌شود افراد آسیب‌دیده از ترس رفتارهای قهرآمیز دست به روایتگری و حق‌خواهی نزنند، زیرا هم از عواقب آن می‌ترسند و هم از برچسب‌زنی‌های احتمالی توسط طرفداران این چهره‌های سرشناس.
۷- «یعنی حتی ما نمیتونیم در مورد مدل موی جدید همکارمون هم نظر بدیم؟»
در تعریف مشخصی که توسط سازمان‌های بین‌المللی از آزار جنسی ارائه شده و ما هم در آکادمی چراغ بارها به آن اشاره کرده‌ایم، هر گونه تعریف و یا نظر در مورد پوشش، ظاهر و یا ابعاد زندگی شخصی افراد در صورتی که آن‌ها تمایلی به شنیدنش نداشته باشند و یا حس ناخوشایندی به آن‌ها بدهد مصداق عینی آزار جنسی است.
همکاری که بدون در نظر گرفتن رابطه‌ی حرفه‌ای و خواست طرف مقابل، از رنگ موی جدید همکارش تعریف می‌کند یا در مورد اندام او نظر می‌دهد و یا حتی با او شوخی‌هایی خارج از چارچوب‌های مشخص فضای حرفه‌ای کاری می‌کند به طور قطع در حال آزار رساندن به اوست. روابط چارچوب‌های مشخص خود را دارند و هر مکانی هم قوانینی لازم‌الاجرا. اگر در محیط کاری با هر کدام از این اشکال آزار روبه‌رو هستید به آن اعتراض کنید، یا اگر در مورد پوشش و ظاهر همکار خود نظری داده‌اید از این پس آن را متوقف کنید. شنیدن این قبیل نظرات و مکالمات الزاما به همه‌ی افراد احساس یکسانی نمی‌دهد.
این‌ها فقط گوشه‌ای از بهانه‌های ازارگرانه‌ای هستند که ممکن است همه‌ی ما با آن به طور روزمره روبه‌رو شده باشیم و یا حتی آن‌ها را در روابطمان به کار بگیریم. همانطور که در ابتدا به آن اشاره شد، صحبت کردن و دانستن این قبیل بهانه‌های آزارگرانه و واکنش‌های احتمالی می‌تواند برای هر دو طرف سودمند باشند، چه افرادی که ممکن است روزانه در معرض آسیب باشند و یا چه افرادی که ممکن است یکی از این بهانه‌ها را باور کرده باشند، روزی آن‌ها را به کار بگیرند و متاسفانه خود را در زمره‌ی آزارگران قرار دهند. ما در آکادمی چراغ بر این باوریم که نه تنها آموزش چگونگی برخورد با آزار و پیشگیری از آن برای گروه‌های در معرض خطر آزار جنسی ضروری است، بلکه آموزش در راستای کاستن موقعیت‌هایی که ممکن است افراد را به سمت آزارگری سوق دهد هم از دیگر اهداف ماست.
دوره مبارزه با انواع آزار جنسی (ویژه عمومی) در آکادمی چراغ به منظور بالا بردن آگاهی عمومی برای عموم مردم طراحی شده است تا بتوانند نه تنها اگر مورد آزار قرار گرفتند، بلکه به عنوان شاهد آزار نیز با آگاهی و به دور از قربانی‌نکوهی واکنش نشان دهند.
